Harish Mangalam (India) is the founder member, Managing Director and General Secretary of the Gujarati Dalit Sahitya Academy, Ahmedabad (Gujarat-India). He was an Additional Collector in the Government of Gujarat. He has published 44 books in different genres including edited anthologies to his credit. He has received twelve literary awards from various organisations including Gujarat Sahitya Academy
English
RUMINATION
Of course education has made me smarter Ma !*
Perhaps you won’t find on the torn shorts
And the collar of the tunic
That I wore in childhood -
The dirt of the culture of Hind.
How relieved it used to make you Ma !*
To be given a potful of buttermilk at sunrise
To quell the fire in our belly,
Wasn’t it thus that labour, buttermilk,
Untouchability and Rotlo** filled our empty lives ?
Such was Jethabhaa’s*weaving skill
As would put a weaver bird to shame
In the whole of the land
They used his pachhedis* to sleep
Whereas we were robbed of our sleep !
Now when I revive the memory,
The loom lies still,
The spinning wheel laments,
And the spindle longs for
The gentle touch of fingertips,
And yet the land is no longer the same.
The people standing on their heads,
The people here and there,
To the right and to the left,
To the left and to the right,
The people are distorted in this city.
And miles away they are from themselves
I can’t help feeling nauseous.
Sitting on a broken cot
I have been waiting for ages
And hoping for my condition
To be flung away by a powerful cyclone.
Translated by Dr. Rupalee Burke
Ma = Mother *Jethabha = Name of father
Rotlo = Bread Pachhedi = Big scarf like Coverlet of cotton weaving
Gujarati
તૂટેલી ખાટલીની ઈસ પર
એમ તો
ભણી-ગણીને હોંશિયાર થ્યો છું, માં !
બાળપણમાં મારા બંને કૂલાઓ પરથી ફાટેલી ચડ્ડી
અને
પહેરણની બાંયના કૉલર પર જામેલ
હિંદસંસ્કૃતિમૅલ જોવા નહીં મળે, કદાચ!
સૂરજ ઊગતાં જ ઘરાકવટામાં મળતી છાશ
ઑલ્લું ભરીને, મા! તું અનુભવતી આખ્ખા દિ’ની હળવાશ;
એમાં હતી અમારી ઊની લ્હાય હાશ.
એટલે જ-
વેઠ, છાશ, અસ્પૃશ્યતા, રોટલો:
અમારું ખાલીખમ્મ ભર્યું ભર્યું જીવન.
જેઠાભા પણ, સુઘરી જેવી સૂઝ ધરાવતા:
એમનું કીમિયાગર વણાટકામ
ને પછેડીના પોતની સોડ તાણી આખ્ખો મુલક ઊંઘતો
અને
અમારી ઊંઘ હરામ!
એ ભાથું ખોલું ત્યાં તો
શાલનો હાથો ઉદાસ
ને રેંટિયાનું રૂંગું શીદ થાય બંધ
એની તરાકે તલસે ટેરવાંનું સંવેદન.
છતાંય,
આખ્ખો મૂલાંક બદલાઈ ગયો છે.
એ લોકો ઊલટ-સૂલટ
એ લોકો આઘા-પાછા
એ લોકો ડાબે-જામને
એ લોકો જામને-ડાબે
એ લોકો ટેઢા-મેધા થઇ ગયા છે, આ શ્હેરમાં
ને, ખુદથી રહે છે ખુદ કોટિ કોસ દૂર,
આજે ઊબકા આવે છે સતત…
ત્યારે
એક જબ્બરદસ્ત
અવસ્થા ફંગોળાય
એની પ્રતીક્ષામાં બેઠો છું યુગોથી
તૂટેલી ખાટલી ની ઈસ પર…